Röle Nedir

Röle ve çeşitleri

1-Manyetik röle

2-Yarı iletken ssr röle

3-Reed röle

1-Manyetik röle:

Röle elektriksel olarak kontrol edilebilen bir anahtarlama elemanıdır.

Rölenin mucidi   Joseph Henry olarak bilinir. Henry 1835 yılında röleyi icat etmiştir. İnsanlar röleyi zamanla daha da geniş alanlarda kullanmaya başlamıştır. Öyle ki röle geliştirilmiş ve elektriğin baş tacı olmuş ve elektronik teknolojisinin temelini oluşturmuştur.

Manyetik röle sembolü

Rölenin çalışması

Röle bobinine enerji uygulandığında bobinde oluşan manyetik alan nüveyi mıknatıslar ve karşısındaki metal paleti çeker. Palet uçlarına bağlı olan kontaklar ise kontak durumuna göre açılır yada kapanır. Yani normalde açık olan kontak kapanır ve bağlı olduğu devreye enerji aktarmak için anahtar görevi yapar.   

Röleler, küçük akım ve gerilimlerle taşıyıcı kontak üzerinde daha büyük akım ve gerilimlerini kontrol eden elemanlardır.

Röleler, aynı zamanda farklı frekans ve dalgalardan etkilenmeden anahtarlama yaparak değişik özellikteki elektrik devresi ve elektronik devre elemanlarının kontrolünü yapabilir.

Röle pasif bir elektrik elemanıdır. Bundan dolayı üzerine yük düşmediği durumlarda devrede aktif değildir. Rölelerin bir diğer önemli özelliği ise AC ve DC gerilim türlerinin her ikisi ile de çalışabilir olmasıdır. Röleler birden fazla kontak yapısına sahiptir. Bundan dolayı birden fazla elemanın eş zamanlı olarak açılıp kapanmasını kontrol edebilir.

Rölelerin genellikle 5 Volt – 220 Volt gerilim ile beslenen bobinleri, 5 ma -150 ma (Amper) arasında akım çekerler. Röle kontakları ise 0.5 Amper-70 Amper arasındaki akım değerlerine dayanır. Uygulama devrelerinde bobin besleme gerilimi aralığının geniş olması kullanım alanlarında kolaylık sağlar. Bu sayede analog ve lojik devrelerle sürülmesi sağlanır. Yüksek akımlı devrelerin kontrolünü yaparken kontaklardan geçen akımın meydana getirebileceği ısınma bu devrelerde röle yerine kontaktör kullanılmasını gerektirmektir.

Rölenin Yapısı

Röle yapı olarak üç parçadan oluşmaktadır. Bunlar; bobin, yay ve kontak dır .Bir demir çubuk çevresine sarılan yalıtkan yüzeyle kaplı bir iletken telden geçen akım bir manyetik alan meydana getirerek yakında bulunan metalleri kendisine çeker. Akımın bu özelliğinden yararlanarak manyetik röleler üretilir.

 Röle kontakları aynı anda hem açık hem de kapalı konumlarda olabileceğinden kontak bağlantıları normalde açık (NO – normal open) yada normalde kapalı (NC – normak close) olarak ifade edilir.

Nüve: Bakır tellerin sarıldığı, makaranın geçirildiği metal parçadır. Tek parça yumuşak demirden veya silisli saçlardan rölenin büyüklüğüne göre yapılır. Yumuşak demir kullanılmasının sebebi mıknatıslık özelliğini hemen kaybedebilmesidir.

Bobin: Röle içerisindeki en temel parçalardan biridir. Bobinin röle içerisindeki görevi içeride bir manyetik alan oluşturarak içeride yer alan hareketli kontağın konumunu değiştirme işlemini yapar. Rölenin büyüklüğüne ve çekeceği akıma göre iletken çapı ve spir sayısı değişir. Bobin uçlarına gerilim uygulandığında bobin nüveyle birlikte elektro mıknatıs özelliği kazanır. Böylece karşısındaki paleti çekip, kontakların temasını veya ayrılmasını sağlar. Röle içerisindeki bobinin özelliklerine göre kullanılması gerekir. Bu özelliklerinden biri bobinin DC gerilimle mi yoksa AC gerilimle mi çalıştığını bilmek gerekir. Ayrıca bobinin çalışma gerilimini de bilmek gerekmektedir. Röle içerisindeki bobin genellikle 5V, 12V, 24V, 120V, 220V gibi gerilimler ile çalıştırılırlar. Voltaj özellikleri rölenin dış kılıfının üstünde yazılıdır.

Kontaklar: Birbirine temasa halindeyken üzerinden akım geçen, açılıp kapanabilen parçadır. Kontaklarda kapanma esnasında elektrik sıçraması nedeniyle “ark” ismini verdiğimiz bozulmalar olabilir. Bunu engellemek için kontaklar çok iyi ( pas yapmaz) iletkenlerden imal edilir. Kontaklar yapımına göre normalde açık ve kapalı olabilir. Röle içerisinde birden fazla kontak bulunmaktadır. Kontaklar genel olarak tekli kontak yada çiftli kontak olarak ifade edilir. Tekli kontakta bir normalde açık uç bir de normalde kapalı uç bulunurken, Çift kontaklı yapıda normalde açık ve normalde kapalı uçlardan ikişer tane bulunmaktadır. Röle içerisindeki kontaklar çok yüksek gerilimlere ve akımlara karşı dayanabilmektedir. Kontaklardan hangisinin açık ve kapalı olduğu genellikle kontakların yer aldığı alt kısımda gösterilir. Ayrıca dayanabildiği maksimum akım değeri kılıfın üst kısmında belirtilir. Elektronik röle kontakları genellikle 10A veya biraz daha üzeri akıma dayanıklı olacak şekilde imal edilirken elektrik sistemlerinde kullanılan röle kontakları daha yüksek akım değerlerine dayanıklı olabilmektedir. Kontakların en büyük sıkıntısı zamanla hareketli kontağın sabit bir kontağa yapışıp kalmasıdır.

BOBİN: Elektrik ucu

COM: Ortak uç

NC: Normalde kapalı (NC – normak close

NO: Normalde açık (NO – normal open

Yay: Rölede yayın görevi bobinin elektrik enerjisi kesildikten sonra hareketli kontağı normalde kapalı konumuna geri dönmesini sağlamaktır. Yayın kullanım amacından da anlaşılacağı üzere röle elektriksel olmaktan çok mekaniksel özelliktedir.

Gövde: Röle parçalarının üzerine monte edildiği parçadır. Elektriki olarak izole edilmiştir.

Röle Çeşitler

Manyetik röleler, kontakların dayanabildiği akım ve gerilim durumuna, kontakların sayı ve çeşidine , çalışma voltajlarına ve kullanım amacına göre çeşitlere ayrılırlar.

Röleler hem AC hem DC’ de çalıştırmak üzere kullanılabilirler. Genel olarak; röleler anahtar(switch) ve ölçen röleler olmak üzere sınıflandırılır. Ayrıca; röleler çalışma, kullanılış amacı ve devreye bağlanış şekline göre de gruplara ayrılır. Röleler kullanıldığı yerlere, çalışma yöntemlerine göre adlandırılır. Akım, güç, ilk hareket, termik, manyetik ters akım, kilitleme gibi daha birçok röle çeşiti vardır.

Röle çeşitleri, kullanıldıkları devreye göre uygun olanı seçilmelidir. Örnek olarak manyetik etkiyle anahtarlama yapılacaksa dil kontak, yüksek akımı sınırlamak için de aşırı akım koruma röleleri seçilebilir.

Modern otomasyon bilimlerinin en çok yararlandığı aletlerden biri de röledir. Örneğin , telefon sistemleri demiryolları sinyal sistemleri röle düzenine göre yapılmıştır. Otomatik makinalarının çalışması röleler ile sağlanır. Elektromekanik rölelerin yerini yarı iletken röleler almaya başlamıştır.

Röle Kullanım alanları

Rölelerin kullanım alanları çeşitlerine göre değişmektedir. Yüksek akımlı devrelerin kontrolü çok önemli olduğundan birçok alanda kullanılırlar. Sigortalarda, alarm sistemlerinde, elektrikli ev aletlerinde sıkça kullanılmaktadırlar. 

Röle Video